Цифрлық этикеттің функциялары мен принциптері

Цифрлық этикет – бұл цифрлық кеңістікте қабылданған коммуникативті мінез-құлық ережелері. Бұл ұғым іскерлік коммуникация саласына да, әлеуметтік желілердегі бейресми қарым-қатынасқа да қатысты. Цифрлық этикет жұмыс тиімділігін арттырап, әріптестермен өзара әрекеттесуді жақсартады және жеке шекараларды белгілеуге мүмкіндік бере отырып,  адамның желідегі мінез-құлқын реттейтін дайын ережелерді қамтиды.

О.В. Лукинова цифрлық этикеттің келесі принциптерін сипаттайды:

1. Жеке шекараларды сақтау. (Цифрлық ортада цифрлық шекаралар ұғымы пайда болады).
2. Ресурстарды үнемдеу (уақыт пен күш)… қарым-қатынас сұхбаттасушының трафигінен мүмкіндігінше аз күш, уақытты алуы керек.
3. Дәстүрге құрмет.
4. Құрмет көрсету…бұл сыпайы сөйлеуде де, сұхбаттасушының ыңғайлылығына қамқорлық жасаудан да көрінеді.

Қазіргі онлайн байланыс әлемінде сақталуы керек цифрлық этикет принциптерін келесідей қарастыруға болады:

• Интернеттегі сұхбаттасушыларға құрмет көрсетіп, қорлау және балағаттау мен агрессивті мінез-құлықтан аулақ болу;
• Ақпараттың құпиялылығын сақтау, басқа адамдардың жеке деректерін олардың келісімінсіз жария етпеу;
• Кәсіби ортада іскерлік хат алмасу немесе қарым-қатынас жасау кезінде ресми ережелер мен этикетті ұстану;
• Басқа адамдардың пікірлері мен мәдени ерекшеліктерінің әртүрлілігіне толеранттылық, қарым-қатынаста сыпайылық пен ізгі ниет таныту;
• Жеке және басқалардың онлайн-кеңістікте қауіпсіздігін қамтамасыз ете отырып, жеке деректерді жария етуден аулақ болу және ақпаратқа ұқыпты қарау;
• Іскерлік қатынаста ойды нақты және түсінікті тұжырымдау, шамадан тыс сөзден аулақ болу;
• Іскерік хат алмасуда әңгімелесушілерді қажетсіз алаңдатпау, қысқа және нақты болу;
• Цифрлық орта үнемі өзгеріп отырғандықтан, жаңа цифрлық этикеттің ережелері мен нормалары туралы білімді жаңартып отыру.

Ал Т.В. Бюндюгова, И.Г. Акперов, Б.В. Мартынов этикеттің функциялары: құндылық, реттеуші, бағалау, қорғаныс, коммуникативті, мәдени-тәрбиелік деп бөлген.

Авторлардың берген бұл функцияларының қоғамда өзіндік маңызы бар. Атап айтатын болсақ:

1. Құндылық функциясы бойынша этикет қоғамның мәдени және әлеуметтік құндылықтарын білдіреді. Бұл моральдық стандарттарды сақтауға ықпал ете отырып, дұрыс және бұрыс, қалыпты және қалыптан тыс деп саналатын әрекеттер туралы идеяларды қалыптастыруға көмектеседі.
2. Реттеуші функция әртүрлі әлеуметтік жағдайларда адамдардың мінез-құлқының этикетке сәйкестігіне негізделген. Ол қақтығыстар мен түсініспеушіліктерді болдырмауға көмектесетін өзара әрекеттесу ережелерін белгілейді. Бұл әсіресе көпұлтты және көп мәдениетті қоғамдарда маңызды болып табылады.
3. Бағалау функциясы адамдардың іс-әрекетінде қабылданған нормалар мен ережелерге сүйене отырып бағалауға мүмкіндік береді. Бұл адамның, оның тәрбиесі және мәдениет деңгейі туралы жалпы пікір қалыптастыруға көмектеседі.
4. Қорғаныс функциясы адамдардың жеке шекаралары мен құқықтарын, қарым-қатынас үшін қолайлы жағдай жасалуындағы этикетке негізделген.
5. Коммуникативті функция адамдар арасындағы қарым-қатынасты жақсартуға бағытталған этикеттің тиімді ықпалы. Бұл байланыс орнатуға және диалог үшін қолайлы жағдай жасауға көмектеседі.
6. Мәдени-тәрбие функциясы мәдени ерекшеліктер туралы білімді жеткізу, әртүрлі мәдени аспектілерді құрметтеуге көмектесу және қоғамға интеграциялануға ықпал етеді.

Демек, аталған этикет функциялары қоғамдағы үйлесімді қарым-қатынасты сақтауға және өркениетті қарым-қатынасты дамытуға көмектесе, ал цифрлық этикет принциптері салауатты және құрметті онлайн ортаны құруға ықпал етіп, цифрлық әлемде тиімді және этикалық өзара әрекеттесуге мүмкіндік береді.

Әдебиеттер

1. Бюндюгова Т.В., Акперов И.Г., Мартынов Б.В. Формирование цифровогосознания молодѐжи: учебное пособие. Ростов н/Д.: ЧОУ ВО ЮУ (ИУБиП), 2022. — 212 с.
2. Иркова А.В., Сатучина Т.Ю., Фаломкина И.П. Культура речи и деловое общение: учебное пособие. Кемерово: КемГУ, 2023. —77с.
3. Лукинова О. В. Цифровой этикет. Как не бесить друг другав интернете. – Москва: Эксмо, 2020. — 240 с.