Цифрлық мәдениет және оның әлеуметтік қатынастарға әсері
Цифрлық мәдениет-адамның цифрлық ортада жайлы өмір сүру үшін, қоғаммен өзара іс-қимыл жасау және өзінің кәсіби қызметінде цифрлық міндеттерді шешу үшін цифрлық технологияларды пайдалану қабілетін көрсететін құзыреттіліктердің жиынтығы.
Цифрлық мәдениет-бұл:
- Цифрлық түрде ұсынылған қазіргі қоғамның құндылықтары, олар техникалық жүйелерде бейнеленеді және коммуникациялық технологиялар арқылы біріктіріледі;
- Адам іс-әрекеті өнімдерінің және цифрлық дәуірдің әртүрлі тәжірибелерінің өзгеру жүйесі;
- Тұлғаның қалыптасып келе жатқан тұрақты әлеуметтік-психологиялық белгілері мен қасиеттерінің жиынтығы, оның цифрлық кеңістіктегі мінез-құлық стереотиптерін қабылдауы (немесе қабылдамауы), желіде байланысу және ақпаратты өңдеу тәсілдерін бекіту.
Цифрлық мәдениет-адамның цифрлық этиканы сақтау, басқа қолданушылармен байланыс құру, ақпаратты ұсыну, деректер мен жұмыс жасау, ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету дегенді білдіреді.
Білім беруді цифрландыру оның түбегейлі, сапалы қайта құрылуына алып келді. Цифрлық экономиканың, мысалы, виртуалды шындықтың өтпелі технологиялары оқу үдерісінің мүмкіндіктерін кеңейтеді, үлкен деректер ақпаратты жинақтауға және болжам жасауға мүмкіндік береді, қашықтықтан оқыту білім берудің аумақтық және уақыт шеңберін кеңейтеді. Мектептегі білім беруді цифрландыру үдерісінің тиімділігі педагогтың цифрлық дағдыларын дамыту деңгейімен және оларды оқу үдерісінде тиімді қолдану қабілетімен байланысты.
Біз жоғарыда атап өткен тұжырымдармен келісе отырып, педагогтың цифрлық мәдениетіне төмендегі қабілеттерді жатқызамыз:
Шетел ғалымдарының цифрлық мәдениет туралы еңбектеріне зерттеулер жүргізе отырып, төмендегі талдауды ұсынамыз:
| Ұғым | Авторлар | Ұғымның сипаттамасы |
| АКТ мәдениеті | Н.И. Гендина,
Н.И. Колкова, Г.А. Стародубова, Ю.В. Уленко |
Ақпараттық мәдениеттің маңызды компоненттері ретінде АКТ технологияларын қолдану дағдыларының жиынтығы (ақпаратты іздеу, құру, сақтау, тарату) |
| Цифрлық құзыреттілік | Г.У Солдатова,
Т.А. Нестик, Е.И. Расказова, Е.Ю. Зотова |
Жеке тұлғаның белгілі бір құзыреттерді үнемі игеруге негізделген АКТ технологияларын кәсіби салаларында таңдау және пайдалану қабілеті |
| М.И. Винокурова,
В.П. Игнатьев, А.А. Дарамаева |
Цифрлық экономика талаптарының шарты цифрлық білім беру ресурстары мен платформаларын білу, білім беру порталдарын пайдалану кезінде интерактивті форматта оқу тапсырмаларын жобалау технологияларын меңгеру, онлайн режимде оқу сабақтарын және басқа да іс-шараларды ұйымдастыру дағдылары | |
| Цифрлық сауаттылық | Т.А.Аймалетдинов,
Л.Р. Баймуратова, О.А. Зайцева, Г.Р. Имаева, Л.В. Спиридонова |
Күнделікті кәсіби қызметте цифрлық технологияларды қолдануда дағды мен икемдіктерінің болуы және кәсіби білім беру жүйесінде базалық білімінің болуы. |
| Цифрлық мәдениет | Е.Е. Елькина | Қоғамның материалдық және рухани өмірлік іс-әрекетінде ақпараттық технологияларды қолдануда жан-жақты тәжірибесінің болуы. |
| М.В. Маслакова | Киберкеңістік құралдары мен АКТ-технологияларды қолдану қырларының өзгергіштігі; цифрландыру процесінің жеке тұлғаға, оның дамуына және қоршаған ортаға маңыздылығын сыни тұрғыдан түсіну; цифрлық ортада кәсіби салада цифрлық жұмыс істеу аспектісінде қолайлы жағдайлар жасау | |
| Е.В. Гнатышева | Сандық ортадағы ақпараттық өзара әрекеттесуді, ақпарттық қызмет дағдыларының жиынтығын қамтитын ақпарттық дүниетаныммен сипатталатын тұлғаның жүйелік сапасы. | |
| Л.С. Носова,
Е.А.Леонова, А.А. Рузаков |
Жалпы гуманистік құндылықтар аспектісінде қабылданған цифрландыру құндылықтарын қамтитын интегративті сапа, цифрлық құзыреттілікке, бағдарлау, механизмдеріне және цифрлық ортадағы нәтижелі қарым-қатынасқа ие. |
Болашақ қызметті жүзеге асыру үшін цифрландыру және цифрлық білім беру ортасындағы білім алушылардың өзіндік рөлін түсіну, яғни білім алушының цифрлық мәдениетін қалыптастыру принципі маңызға ие.
Жалпы алғанда, маманның цифрлық мәдениеті деп біз жүйелілік, сыни талдау, жеке жауапкершілік, қауіпсіздік және цифрлық этика талаптарына жауап беретін ақпаратты пайдаланудың кәсіби өзін-өзі ұйымдастыруы деп түсінеміз.
Білім алушының цифрлық мәдениетін модельдеу кезеңінде бірінші кезектегі міндет студенттің жаңа коммуникативті ортада, жаңа талаптарға және ақпараттық кеңістіктің өзгеретін жағдайларына өзара әрекеттесуге дайындық деңгейін анықтау болып табылады.
Жоба бойынша ғылыми қызметкер, Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің «Педагогика және психология» ББ-ның докторанты Кулдашева Н.У.
